«مفتاح یک»
از آنجا که اسلام کاملترین ایدئولوژی بشری در مورد همه نیازهای بشر دستور و فرمایش داشته است و دارد فلذا در مقدمه این سلسله مباحث یا کلید یکم نگاهی تاریخی و روانی به آیات و احادیث در بحث کشاورزی داریم. خداوند متعال انسان را بعنوان خلیفه خود بر روی زمین قرار داد و امور عظیمه ای را جهت حصول رضایت (لِمَرضات الله) برای او گمارد که در رأس آن کشاورزی است. خداوند در اظهار صفت رزاقیت، تدبیر و تربیت دادن رزق بندگان را در عمل زراعت قرار دادند و این عمل را از اعظم عبادات و داخل در عمل آخرت دانستند و فرمودند «مَن کان یُرید حرث الآخره نَزِدَ لَهُ فی حَرثِه و مَن کان یُرید حرث الدنیا نُوتِه مِنها و مالَه فی الآخره مِن نَصیب» (سوره شوری 42)
پس بر این اساس زرّاع که همان کشاورز است باید در رعایت این اصول سه گانه زیر متعهد باشد تا اصلاً بتوان او را کشاورز نامید و آنوقت ماحصل او را رزق طیب گماشت تا بدان نسل بشر پاکیزه ماند.
- «… به مقتضای رضای خداوند عالم به خدمت دهقانیت و ترتیب امور رزق عبادالله مشغول شود و عبودیت خود را در این امر بجا آورد. باید با زیردستان و رعایا، طریقه عدالت بلکه شیوه رعایت و مروت را از دست ندهد و آنها را ودیعۀ خداوند جلّ شانه بداند. بهره آنها را به هر قسم اول قرار داده برساند محصول را از طالبان رزق دریغ ندارد، و در راه رضای خداوند به زکات و نفقه عَیال صرف نماید و انفاق به اهالی استحقاق کند، و از وقوع آفت و سانحه به دل یا به زبان، در مقام انکار و اعراض بر قضا بر نیاید، تصرف در آب و زمین مسلمانان نکند و ظلم به کسی روا ندارد و مضمون این حدیث که می فرماید: «کُلُّکُم راعٍ و کُلُّکُم مَسؤلٍ عَن رَعیَّته» را فراموش ننماید.
اصل فوق الاشاره از حقوق زارع یا کشاورز است بر طبیعت و رعیت فلذا دین مبین اول حقوق کشاورز بر نظام عالم و رعیت را اشاره و تبین فرموده و صاحب کتاب مفاتیح الارزاق هم در بند فوق بدین زیبائی آن را اشاره نموده است.
- «… ثانیاً متصدی و سر کار و کدخدا هستند که وسایط میان مالک و زارع هستند، و باید مقصود آنها هم لله باشد. طریقه دیانت و امانت را از دست ندهند با رعیت بسازند، تفریط در محصول مالک نکنند و خرمن دین خود را به طمع دانه گندم بر باد ندهند و به خشنودی مالک رعیت را بدنام نکنند و بهرۀ آنها را نبرند و پرده مروّت را ندارند. در میان رعایا به اوامر و نواهی مبادرت نمایند به رشوت که فعلی قبیح و عملی شنیع است، خود را مورد لعن ننمایند. «لَعَن الرَّسول (ص) عَلی الراشی و المُرتشی و الرّایش» را در نظر داشته باشد و شیوه عدالت را از دست ندهند و در انتظام امور محوله به خود غفلت و فرو گذاشت ننمایند.»
اصل دوم حقوق رعیت است بر کشاورز که به زیبایی هر چه تمامتر در پس بند اول آمد.
- «…ثالثاً زُرّاع هستند که این مرارت را متحمل و خدمات زرع را متکفل هستند باید تخمی که می کارند به نیت تخم آخرت باشد چنانکه حضرت رسالت (ص) فرموده : الدُّنیا مَزرَعَه الآخره. به این عقیدت تخم بپاشند که از محصول خرمن آخرت بهره بر می دارند، دست تَقلب در مال مالک دراز ننمایند پی فساد و لجاج و عناد نگردند، به سلامت نفس و اصلاح آن اقدام نمایند، مرغ دل را به هوس دانه محصولی به دام عقوبت و بلا نیفکنند، به حق خود قناعت کنند. در خدمات زراعت، چنانکه حقّ انست: اولاً زمین زرع را مرغوب معیّن نماید بعد از شیار کردن و خار زدن و کلوخ کوبیدن و تخم پاشیدن و کرزه به قاعده بستن و آب به موقع دادن و حفظ و حراست، زرع کردن و در حصاد(درو) به موقع خود اقدام و درست جمع آوری نمودن، خرمن را به دقت تمام شب و روز مراقبت و مواظبت کردن، مسامحه ننمایند. و به حق و بهره مقرّره خود قانع بودن اهم امور است؛ نه آنکه از خدمات و ملزومات امور مماطله و تقصیر و تن پروری کنند، و در سر خرمن مطالبه بهره تمام از مالک نمایند…»
و اصل سوم هم که حقوق متقابل کشاورز و رعیت است بسیار شیوا در این بند ذکر گردید.
الغرض؛ در سلسله مباحث کشاورزی که با عنوان مفتاح خدمت خوانندگان محترم ارائه می گردد در مفتاح یکم یا موضوع این مطلب به بررسی گوشه ای از مبانی اخلاق در کشاورزی و اصول اولیه زارع و رعیت در کشت و کسب رزق حلال اشارتی شد پس وقتی در دینی به این زیبایی و صداقت کلام در مورد اخلاق پیشه ها و مناعت ها بحث و مَبادی عنوان گردیده که آیا ممکن است از اصول عالیه و کامله آن صفت نیز حرفی به میان نیامده باشد. در مطالب بعدی با نکات ریز صناعت کشاورزی آشنا خاهیم شد و پس از آن تقضاوت را بر گردن همه خوانندگان محترم میگذاریم که آیا امروزه کشاورزی به سمت احیاء رزق حلال میرود یا خیر!
منبع: سایت جامعه اسلامی حامیان کشاورزی ایران
